Z dniem 13.10.2019 r. weszły w życie przepisy rozdziału 6. [„Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych”] oraz art. 194 i 195 Ustawy z dnia z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu [Dz. U. z 2019 r., poz. 1115 t.j., dalej jako: „Ustawa”].
Nowe przepisy nakładają obowiązki rejestracyjne na spółki: jawne, komandytowe, komandytowo-akcyjne, a także spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjne [z wyjątkiem spółek publicznych w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 623).] – zarówno nowe [tj. spółki zakładane po 13.10.2019 r.], jak i te wpisane do KRS przed tym dniem. Dla tych pierwszych, termin na wykonanie ustawowego obowiązku – polegającego na zgłoszeniu określonych osób fizycznych do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych [zwanego dalej: „Rejestrem”] – wynosi 7 dni od dnia wpisu do KRS.
Natomiast dla spółek wpisanych do KRS przed dniem 13.10.2019 r. – termin ten wynosi 6 miesięcy od dnia wejścia w życie Ustawy, tj. 6 miesięcy od dnia 13.10.2019 r. Jak nietrudno policzyć, termin ten przypada na dzień 13.04.2020 r. – tj. na Poniedziałek Wielkanocny [dzień ustawowo wolny od pracy] – należałoby zatem przyjąć, iż termin ten upływa z dniem 14.04.2020 r.
Większość zainteresowanych zapewne słyszała już, że obowiązek rejestracyjny polega na konieczności zgłaszania do Rejestru osób fizycznych, będących „beneficjantami rzeczywistymi”. W tym miejscu zaczyna się problem osób i organów reprezentujących spółki objęte przedmiotowym obowiązkiem a mianowicie problem z identyfikacją tychże osób fizycznych w ramach swoich struktur. Ustawodawca wprowadził wprawdzie definicję pojęcia „beneficjent rzeczywisty”, jednakże definicja ta jest bardzo szeroka i rozbudowana. Otóż, zgodnie z art. 2 ust. 2 pkt 1) Ustawy:
„Ilekroć w ustawie jest mowa o:
1) beneficjencie rzeczywistym – rozumie się przez to osobę fizyczną lub osoby fizyczne sprawujące bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad klientem poprzez posiadane uprawnienia, które wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiające wywieranie decydującego wpływu na czynności lub działania podejmowane przez klienta, lub osobę fizyczną lub osoby fizyczne, w imieniu których są nawiązywane stosunki gospodarcze lub przeprowadzana jest transakcja okazjonalna, w tym:
a) w przypadku klienta będącego osobą prawną inną niż spółka, której papiery wartościowe są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym podlegającym wymogom ujawniania informacji wynikającym z przepisów prawa Unii Europejskiej lub odpowiadającym im przepisom prawa państwa trzeciego:
– osobę fizyczną będącą udziałowcem lub akcjonariuszem klienta, której przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji tej osoby prawnej,
– osobę fizyczną dysponującą więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym klienta, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu,
– osobę fizyczną sprawującą kontrolę nad osobą prawną lub osobami prawnymi, którym łącznie przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji klienta, lub łącznie dysponującą więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie klienta, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu,
– osobę fizyczną sprawującą kontrolę nad klientem poprzez posiadanie w stosunku do tej osoby prawnej uprawnień, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 37 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2019 r. poz. 351), lub
– osobę fizyczną zajmującą wyższe stanowisko kierownicze w przypadku udokumentowanego braku możliwości ustalenia lub wątpliwości co do tożsamości osób fizycznych określonych w tiret pierwszym, drugim, trzecim i czwartym oraz w przypadku niestwierdzenia podejrzeń prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu,
b) w przypadku klienta będącego trustem:
– założyciela,
– powiernika,
– nadzorcę, jeżeli został ustanowiony,
– beneficjenta,
– inną osobę sprawującą kontrolę nad trustem
c) w przypadku klienta będącego osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą, wobec którego nie stwierdzono przesłanek lub okoliczności mogących wskazywać na fakt sprawowania kontroli nad nim przez inną osobę fizyczną lub osoby fizyczne, przyjmuje się, że taki klient jest jednocześnie beneficjentem rzeczywistym;”
Użyte w powyższej definicji pojęcie „klienta” zdefiniowane zostało w art. 2 ust. 2 pkt 10) Ustawy [„Ilekroć w ustawie mowa jest o 10) „kliencie” – „rozumie się przez to osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której instytucja obowiązana świadczy usługi lub dla której wykonuje czynności wchodzące w zakres prowadzonej przez nią działalności zawodowej, w tym z którą instytucja obowiązana nawiązuje stosunki gospodarcze, lub na zlecenie której przeprowadza transakcję okazjonalną; w przypadku umowy ubezpieczenia przez klienta instytucji obowiązanej rozumie się ubezpieczającego;”]. Upraszczając należy wskazać, że co do zasady za „klientów” uznać należy m.in. spółki handlowe [wymienione poniżej], w tym spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjne.
Wspomniane powyżej wątpliwości z identyfikacją beneficjentów rzeczywistych dodatkowo pogłębia fakt, iż brak jest w przedmiotowym zakresie orzecznictwa sądów czy też ukształtowanego stanowiska w doktrynie.
Obecnie wskazać można jedynie pewne wskazówki, jakimi kierować należy się przy identyfikacji beneficjentów rzeczywistych. Mianowicie należy w pierwszej kolejności przeanalizować strukturę właścicielską danej spółki i jej wspólników, aż do poziomu osób fizycznych będących na szczycie takiej struktury. Następnie należy zwrócić uwagę na prawo głosu członków zarządu i innych organów. Warto prześledzić także wszelkiego typu porozumienia dookreślające ład korporacyjny i sposób zarządzania spółką. Chodzi w szczególności o umowy wspólników, porozumienia co do wykonywania prawa głosu, umowy inwestycyjne, a także umowy zastawnicze, porozumienia opcyjne, umowy powiernicze oraz przewłaszczenia udziałów na zabezpieczenie.
W tym miejscu warto zwrócić uwagę na art. 2 ust. 2 pkt 1) lit. a) tiret ostatnie Ustawy. Zgodnie z tym przepisem, w przypadku, gdy – bazując na ustawowych kryteriach – nie udało się ustalić żadnej osoby, która jest beneficjentem rzeczywistym w danej spółce, należy zgłosić „osobę fizyczną zajmującą wyższe stanowisko kierownicze”. Chodzi to przede wszystkim o członków zarządu spółek, ale także dyrektorów generalnych [tj. dyrektorów w strukturze wewnętrznej spółki]. Należy jednak pamiętać, że w/w brak możliwości ustalenia beneficjentów rzeczywistych [na podstawie kryteriów określonych w art. 2 ust. 2 pkt 1) lit. a) tiret pierwsze, drugie, trzecie i czwarte] należy udokumentować. W tym zakresie Ustawa nie stawia jednak żadnych wymogów. Dowodem takim może być przed wszystkim odpis z KRS [z którego może wynikać np. rozdrobnienie udziałowców sp. z o.o.], a także dokumenty założycielskie spółki [umowa lub statut], sprawozdanie finansowe lub inne dokumenty [w tym również korespondencja – np. ze spółką – matką].
Wreszcie, warto rozważyć również podejście ostrożnościowe – szczególnie z uwagi na wysokie kary pieniężne [do 1 000 000,00 złotych] – grożące spółkom, które nie dopełniły obowiązku zgłoszenia beneficjentów rzeczywistych [zgodnie z art. 153 Ustawy]. Celowe wydaje się mianowicie zgłaszanie do Rejestru wszystkich osób, które zdają się spełniać przynajmniej jedną z przesłanek do uznania za „beneficjenta rzeczywistego. W mojej ocenie bezpieczniej jest bowiem zgłosić wszystkich potencjalnych beneficjentów rzeczywistych, tj. np.: akcjonariuszy, udziałowców, menedżerów spółki niż pominąć osobę, co do której statusu spółka ma choćby najmniejsze wątpliwości. Wówczas – nawet jeśli zgłoszenie będzie „na wyrost” – nie będą groziły spółce kary pieniężne [które przewidziane są za brak zgłoszenia, nie zaś za zgłoszenie osoby nie będącej beneficjentem rzeczywistym].
Zgłoszenia do Rejestru dokonuje osoba uprawniona do reprezentacji spółki [art. 61 ust. 1 Ustawy], nieodpłatnie – za pośrednictwem strony internetowej: https://www.podatki.gov.pl/crbr/ [zakładka: ‘Rejestr CRBR – https://www.podatki.gov.pl/crbr/’ → ‘Utwórz Zgłoszenie] – stosownie do art. 61 ust. 2 Ustawy oraz § 2 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Finansów z 16.05.2018 r. w sprawie zgłaszania informacji o beneficjentach rzeczywistych [Dz. U. z 2018 r., poz. 968].
Zgłoszenie opatrzyć należy kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP. Zgłoszenie musi zawierać oświadczenie osoby dokonującej zgłoszenia do Rejestru o prawdziwości informacji zgłaszanych do Rejestru [art. 61 ust. 4 Ustawy].
Więcej informacji, w tym formularz zgłoszeniowy on-line, znaleźć można pod adresem:
Konrad Wach
radca prawny